Forsøpling

Eit godt verktøy for å minske forsøpling er å sjå på kva for risikofaktorar som ofte spelar inn når forsøpling skjer – dette blir kalla forsøplingsrisiko. For at tiltak mot forsøpling skal vere effektive, er det viktig å identifisere situasjonane der forsøpling oppstår. Dei seks kategoriane under har høg forsøplingsrisiko, og gir eit godt grunnlag for å arbeide med tiltak:

1. Utandørs aktivitet

Sjansane for at gjenstandar kjem på avvege er større utandørs enn innandørs. Søppel som blir lagra ute, eller tatt med ut, kan bli gløymt eller hamne på avvege på grunn av vêr eller dyr som drar det med seg ut i naturen eller bybiletet.
Døme:
Søppel med låg vekt, som serviettar, kan blåse bort når det blir tatt med ut.

2. Eingongsprodukt

Salg og bruk av eingongsprodukt og emballasje, spesielt når dei blir kasta på farten, bidreg til forsøpling. Risikoen for forsøpling er størst når ein skal kvitte seg med eit produkt.
Døme:
Takeaway-kaffikoppar blir ofte sette att på strømboksar i byområde.

3. Låg verdi

Det er enklare å ta vare på gjenstandar som blir oppfatta som verdifulle, enn dei som har låg verdi. Verdien på produkt blir vurdert ut frå kvalitet, haldbarheit og status.
Døme:
Gratis ting, som pennar og brosjyrar, kan lett hamne på avvege fordi dei blir sett på som lite verdifulle.

4. Oppfatta som organisk

Produkt eller emballasje som blir oppfatta som organiske, kan føre til meir forsøpling. Det er lett å tenkje at det ikkje gjer noko om nedbrytbar emballasje hamnar på avvege.
Døme:
Ein takeaway-boks av bioplast kan hamne i naturen fordi forbrukaren trur han blir broten ned der.

5. Menneskeskapt miljø

Besøkande føler ofte mindre eigarskap til område som blir opplevde som andre sitt ansvar, og desse blir lettare forsøpla. Rot og søppel kan signalisere at det er akseptabelt å forsøple.
Døme:
Ein rotete og uoversikteleg uteservering har høg risiko for forsøpling.

6. Barrierar

I tillegg til desse kategoriane finst det andre barrierar for verksemder og forbrukarar som aukar risikoen for forsøpling – som manglande infrastruktur, dårleg design eller mangelfullt regelverk.
Døme:
Emballasje som deler seg i små bitar som lett blir mista, eller overfylte søppelkassar.

-Alle innbyggjarar pliktar å vere tilknytt kommunal renovasjon (avfallsinnsamling).
-Avfall må ikkje leggjast igjen utanfor avfallsbehaldarane, og desse må vere store nok til at lokket kan lukkast til kvar tid.
-Alle har ansvar for orden og ryddigheit rundt eigne avfallsbehaldarar. Viss det ikkje er sett opp felles avfallsbehaldarar akkurat der du ferdast, skal du ta med avfallet heim.
-Drivarar av kiosk, gatekjøken, daglegvarehandel og liknande verksemder har ansvaret for å setje opp og tømme avfallsbehaldarar i nærleiken av salgsstaden.

Forsøpling er ulovleg, og kan både vere svært skjemmande for nærmiljøet og ei mogleg kjelde til forureining. Du har ei sjølvstendig plikt til å ikkje forureine utan løyve og å hindre forsøpling. Vidare betyr det at du har ei sjølvstendig plikt til å stanse, fjerne eller avgrense (setje i verk tiltak) om forureining og/eller forsøpling har oppstått.

Ein form for forsøpling kan vere ulovleg lagring av brukte gjenstandar, til dømes bilvrak, på eiga eigedom. For enkelte kan det òg framstå som ein økonomisk gevinst å dumpe avfall, slik at det blir danna ulovlege avfallsplassar/villfyllingar.

Dumping eller brenning av privat- eller næringsavfall i naturen er forbode, og bryt med ei rekke lover og forskrifter. Alt avfall skal leverast til godkjende mottak. Det er kommunen som har ansvaret for oppfølging av forsøplingssaker. For å følgje opp slike saker etter regelverket, må kommunen kjenne til kven som er ansvarleg for forsøplinga. I omfattande tilfelle, eller der påpeiking av plikt ikkje fører fram, vil kommunen kunne følgje opp med eit formelt varsel om vedtak om pålegg, og tvangsmulkt.

Du kan lese meir om forsøpling på Miljødirektoratets nettsider og Forureiningslova.

Om du er kjend med at det er leigetakarar eller nokon andre som er ansvarlege for å ha plassert avfallet eller dei brukte gjenstandane på det aktuelle området, må du få desse til å rydde opp. Informer om plikta til å nytte offentleg renovasjonsordning for hushaldsavfall.

Ved melding om forsøpling, vurderast det om den/dei ansvarlege kan identifiserast. Dette er naudsynt for at kommunen kan følgje opp saka. I saker av stort omfang, der det er brot på regelverket og forsøplinga kan vere skjemmande eller til skade eller ulempe for miljøet, vil den ansvarlege kunne få pålegg om å rydde etter seg. Om dei ansvarlege ikkje identifiserast, og det er snakk om alvorlege saker, der avfallet medfører brot på forureiningslova § 7 om fare for forureining, er det derimot grunneigaren som sit att med ansvaret. Som grunneigar bør du difor tenkje på kva tiltak som kan setjast i verk for å avgrense moglegheita for avfallsdumping. Døme kan vere skilting, sperring/vegbom, rydding av skog/kratt, beplanting, belysning mv.

Kjenner du til ein plass i nærmiljøet der det blir dumpa avfall, eller er du grunneigar og stadig opplever avfallsdumping på eiga eigedom?

Det er viktig å sikre bevis som eventuelt kan sporast attende til den ansvarlege. Det kan i tillegg vere naudsynt å melde forholdet til politiet. Dette kan i første omgang gjerast av den som oppdagar forholdet eller grunneigaren. Om forholdet har «ukjent forureinar» er det grunneigaren sitt ansvar å rydde opp. Kommunen som forureiningsmyndigheit vil følgje opp saka med mål om at den ansvarlege ryddar opp, og om naudsynt melde forholdet til politiet.

Det er svært viktig at du skildrar avfallet og kvar det er dumpa (adresse, gards- og bruksnummer eller GPS-koordinat), for å gjere det effektivt for forureiningsmyndigheita å prioritere saker, og for å ivareta berørtes og grunneigarar sine interesser. Ta bilete av avfallet og andre gjenstandar som kan identifisere den ansvarlege. Det er viktig at det vert teke bilete både nært og litt på avstand.

Tips kan anonymt meldast via Mitt nabolag